Την Τετάρτη 29 Μαρτίου και ώρα
12.40 έγινε έκλειψη ηλίου που ήταν ορατή και από τα μέρη μας. Ο
δίσκος της σελήνης κάλυψε τα ¾ του ήλιου στην περιοχή μας (σε
άλλα μέρη τον κάλυψε ολόκληρο). Τα παιδιά του σχολείου βγήκαν
στην αυλή με γυαλιά ηλεκτροκόλλησης, με ειδικά γυαλιά και με
σκούρα τζάμια και παρακολούθησαν το φαινόμενο. Τι είναι όμως η
έκλειψη;
Έκλειψη λέγεται το φαινόμενο κατά
το οποίο ένα ουράνιο σώμα (και ιδιαίτερα ο ήλιος ή η σελήνη)
κρύβεται ή επισκιάζεται προσωρινά, και δεν μπορούμε να το δούμε
από τη γη.
Η έκλειψη του ηλίου.
Όταν λέμε ότι έχουμε έκλειψη ηλίου, εννοούμε ότι η σκιά της
σελήνης πέφτει πάνω στη γη και μας κρύβει τον ήλιο. Αυτό γίνεται
ως εξής: όπως ξέρουμε, η σελήνη γυρίζει γύρω από τη γη και μαζί
της περιστρέφεται γύρω από τον ήλιο. Όταν λοιπόν η σελήνη βρεθεί
ανάμεσα στη γη και στον ήλιο, η σκιά της πέφτει στην επιφάνεια
της γης (όπως φαίνεται στην εικόνα) και τότε οι άνθρωποι που
κατοικούν στις σκιασμένες περιοχές βλέπουν το σκοτεινό δίσκο του
φεγγαριού να μπαίνει μπροστά στον ήλιο και να τον κρύβει. Τότε
οι άνθρωποι των περιοχών λένε ότι έγινε έκλειψη του ηλίου.
Στα παλιά χρόνια
αυτή η εξήγηση του φαινομένου δεν ήταν γνωστή. Και οι άνθρωποι
για να εξηγήσουν την ξαφνική παράδοξη σκοτεινιά, που τη φοβόταν
πολύ, έπλαθαν διάφορες ιστορίες. Έτσι επί χιλιάδες χρόνια οι
απλοί άνθρωποι στις Ινδίες πίστευαν ότι η σκοτεινιά της έκλειψης
οφειλόταν στο ότι κάποιος πελώριος δράκοντας με μαύρα σαγόνια
προσπαθούσε να φάει τον ήλιο. Και για να γλιτώσουν το λαμπερό
αστέρι της ημέρας, έριχναν μυριάδες βέλη προς τον ουρανό και
χτυπούσαν κρόταλα πιστεύοντας ότι με αυτόν τον τρόπο ο δράκοντας
φοβόταν και άφηνε τη λεία του. Στο Περού πάλι οι άνθρωποι, όποτε
γινόταν η έκλειψη του ηλίου, ξυλοφόρτωναν τα σκυλιά τους, γιατί
νόμιζαν ότι το ουρλιαχτό θα φόβιζε τα κακά πνεύματα που
προκαλούσαν την έκλειψη, και θα τα κρατούσαν μακριά από το μέρος
τους. Στην αρχαία Ελλάδα εξηγούσαν την έκλειψη του ηλίου
λέγοντας ότι ο Δίας σκέπασε τον ήλιο με μια κουρτίνα, για να μη
βλέπουν οι άλλοι θεοί του Ολύμπου τι έκανε εκείνη την ώρα πάνω
στη γη. Ακόμα και πριν από 400 χρόνια στην Ευρώπη οι άνθρωποι
έτρεχαν να κρυφτούν στα υπόγεια, όταν γινόταν έκλειψη ηλίου.
Σήμερα οι άνθρωποι δεν φοβούνται πια το φαινόμενο αυτό. Ίσα- ίσα
μάλιστα περιμένουν κάθε φορά με πολύ ενδιαφέρον την έκλειψη και
την παρακολουθούν με μεγάλη ευχαρίστηση. Και αντί να κρύβονται
στα υπόγεια, ταξιδεύουν κιόλας – αν βέβαια έχουν τα απαιτούμενα
χρήματα και τον χρόνο – σε άλλα μέρη για να την παρακολουθήσουν
καλύτερα.
Είδη εκλείψεων του ήλιου.
Όταν η σελήνη κρύβει ολότελα τον
ήλιο, τότε η έκλειψη λέγετε ολική. Μερική λέγεται η έκλειψη όταν
μοναχά ένα μέρος του δίσκου της σελήνης μπαίνει ανάμεσα στη γη
και στον ήλιο.
Τι γίνεται την ώρα της ολικής
έκλειψης; Όταν έχει μαζευτεί κόσμος, για να παρακολούθηση μιαν
έκλειψη, όλοι περιμένουν ανυπόμονα να έρθει το δευτερόλεπτο
εκείνο, κατά το οποίο η σελήνη προχωρεί και σκεπάζει όλο και πιο
πόλη τον ηλιακό δίσκο, ώσπου τελικά τον κρύβει ολότελα. Την ώρα
εκείνη ο ουρανός παίρνει ένα σκουρογάλανο χρώμα και τα δέντρα
φαίνονται σχεδόν μαύρα. Το σκοτάδι απλώνεται πάνω στην γη και
στον ουράνιο θόλο φαίνονται να λαμπυρίζουν μερικά από τα πιο
λαμπερά αστέρια. Ο αέρας γίνεται ψυχρότερος. Οι κότες πηγαίνουν
να κουρνιάσουν. Μια φωτεινή αίγλη σαν φωτοστέφανος, που τον
ονομάζουν «στέμμα», λάμπει ολόγυρα από τον μαύρο δίσκο που
σκεπάζει τον ήλιο. Έπειτα σιγά σιγά ή σελήνη φεύγει από τη
μέση και το φως της ημέρας αρχίζει να ξαναγυρίζει στη γη. Η
ολική έκλειψη είναι ορατή μονάχα από μια στενή λουρίδα της
επιφάνειας της γης. Οι άνθρωποι του βρίσκονται έξω από τη στενή
λουρίδα βλέπουν μόνο μερική έκλειψή. Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι,
που αν και έζησαν πάρα πολλά χρόνια δεν είδαν ολική έκλειψη στη
ζωή τους, γιατί το σπάνιο αυτό φαινόμενο δεν έτυχε ποτέ να είναι
ορατό από τον τόπο όπου κατοικούσαν.
Ωστόσο, αξίζει να αναρωτηθούμε
πως γίνεται ο ήλιος που είναι τόσο μεγάλος, να κρύβεται πίσω από
την τη σελήνη η οποία είναι τόσο μικρή;
Είπαμε πως η γη, ο ήλιος και η
σελήνη κινούνται στον ουράνιο χώρο. Αυτή η κίνηση τους μοιάσει
σα να παίζουν το κρυφτούλι. Αλλά το παιχνίδια τους ακολουθεί
ορισμένους αυστηρότατους κανόνες, πού οι αστρονόμοι χαίρονται να
τους παρατηρούν, όπως χαιρόμαστε, όταν βλέπουμε μια ομάδα
παιδιών να παίζουν κρυφτό. Φυσικά ο αστρονόμος χαίρεται να
μελετά το παιχνίδι του ήλιου, της σελήνη και της γης. Και
μάλιστα τον παιχνίδι αυτό τον ενδιαφέρει τόσο, ώστε δεν διστάζει
να κάνει ακόμα και μακρινά ταξίδια για να το παρακολούθηση
καλύτερα.
Η επόμενη έκλειψη που θα είναι
ορατή από την Ελλάδα θα γίνει τον Αύγουστο του 2088.
