|
ΤΟΠΙΚΗ ΕΝΔΥΜΑΣΙΑ ΚΑΙ ΤΟΠΙΚΟΙ
ΧΟΡΟΙ
Οι περισσότεροι κάτοικοι του χωριού μας είναι Πόντιοι. Όταν
οι παππούδες τους ήρθαν από τον Πόντο, έφεραν μαζί τους τα
ήθη και τα έθιμά τους. Έφεραν την παραδοσιακή ενδυμασία και
τους χορούς τους.
Η ανδρική φορεσιά ονομάζεται ζίπκα και αποτελείται από:
1. το πασλίκ (κεφαλοδέσιμο)
2. το καμίσ’ (πουκάμισο)
3. το φυλαχτό
4. ώρα (ωρολόγιο)
5. το γιλέκ (γιλέκο)
6. το κάμα (μαχαίρι)
7. το τροπολόζ’ (μεταξωτό ζωνάρι)
8. το εγκόλπιο
9. το σελαχλίκ’ (σελάχι)
10. το καπνοσάκουλο
11. τη ζίπκα
12. τα μέστια (περικνημίδες)
13. και τα τσάπουλας (υποδήματα)
Η γυναικεία
φορεσιά ονομάζεται ζιπούνα ή ζουπούνα και αποτελείται από:
1. την τάπλα (τεπελίκι)
2. το κόσμημα
3. το σπαρέλ’
4. τον κατιφέ (ζακέτο)
5. το λαχόρ’
6. τη ζουπούνα
7. και το σαλβάρ’
Υπάρχουν πάρα
πολλοί χοροί που έφεραν οι Πόντιοι από την πατρίδα τους. Οι
πιο σημαντικοί απ’ αυτούς είναι:
ΣΕΡΡΑ
Ο ωραιότερος και διασημότερος χορός του Πόντου και από
τους ωραιότερους του κόσμου. Ο χορός Σέρρα έχει πάρει την
ονομασία του από τον ποταμό Σέρρα, δυτικά της Τραπεζούντας.
Έχει διάφορες μορφές, ανάλογα με την περιοχή όπου χορευόταν.
Σαν βάση έχει το Τρομαχτόν Τικ’.
ΤΡΥΓΟΝΑ
Χορευόταν – με παραλλαγές όσον αφορά το ύφος του χορού
και τη θέση των χεριών – σε όλο τον Πόντο. Τρυγόνα είναι η
θηλυκή ονομασία του τρυγονιού. Μεταφορικά η «τρυγόνα μ’»
σημαίνει «η αγαπημένη μου, η αγαπημένη κόρη». Παίζεται με
όλα τα μουσικά όργανα και συνοδεύεται από το τραγούδι, από
το οποίο πήρε την ονομασία του. Το τραγούδι αναφέρεται στον
ανεπρόκοπο άντρα που στέλνει τη γυναίκα του να κουβαλήσει
ξύλα από το βουνό.
ΤΙΚ’ ΤΡΟΜΑΧΤΟΝ
Η μορφή αυτή του Τικ’ χορεύεται σε όλο σχεδόν τον Πόντο,
αλλού σαν αυτόνομος χορός και αλλού προσαρμοσμένος στο χορό
Σέρρα. Σαν αυτόνομο χορό τον συναντάμε στις περιοχές Καρς,
Κοτύωρα, Οινόη, Κερασούντα κ.λ.π. Πήρε το όνομά του από το
έντονο τρέμουλο (τρόμαγμαν) σε όλο το σώμα.
ΤΙΚ’ (ΔΙΠΛΟΝ)
Χορός που συναντάμε σχεδόν σε όλον τον Πόντο, με 10
βήματα.. Τικ’ σημαίνει ίσιο, κατακόρυφο. Είναι η βάση για
τους περισσότερους χορούς του Πόντου. Έχει μαζί με το Διπάτ’
τις περισσότερες παραλλαγές και τα περισσότερα τραγούδια.
ΤΕΡΣ
Χορός από το Κιουμούς Ματέν. Στα ποντιακά σημαίνει
ανάποδα. Πήρε το όνομα αυτό, επειδή ο χορός κινείται προς τα
αριστερά. Είναι μια μορφή Τρυγόνας σε διαφορετική μουσική
και χορευτική παραλλαγή.
ΠΥΡΡΙΧΙΟΣ
Η ονομασία αυτή δόθηκε στον χορό Σέρρα στην Ελλάδα και
υποστηρίζεται ότι είναι ο κοντινότερος προς τον αρχαίο
ελληνικό χορό Πυρρίχιο. Ήταν ο χορός που χόρευαν οι Έλληνες
στις μεγάλες γιορτές και η κατάρτιση σ’ αυτόν ήταν ένα από
τα μελήματα της χορηγίας.
Οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν ότι ήταν επινόηση της θεάς
Αθηνάς ή των Διόσκουρων. Ο γεωγράφος Στράβων από την Αμάσεια
του Πόντου λέει ότι ο εφευρέτης του χορού είναι ο
Νεοπτόλεμος, γιος του Αχιλλέα, που λεγόταν και Πύρρος.
ΣΑΡΙ ΚΟΥΖ
Στα τούρκικα σημαίνει ξανθό (σαρί) κορίτσι (κουζ).
Λέγεται ότι το ξανθό κορίτσι είναι το ώριμο στάχυ και ο
χορός συμβολίζει το θερισμό.
ΠΙΠΙΛΟΜΜΑΤΑΙΝΑ
Ονομασία του χορού στον Ανατολικό Πόντο. Πιπιλομμάταινα
λέγεται και η γυναίκα με τα μικρά μάτια (πιπίλ = κουκούτσι).
Ο χορός πήρε την ονομασία του από τους στίχους του
τραγουδιού.
ΠΑΤΟΥΛΑ
Ονομασία του χορού στο Δυτικό Πόντο. Λέγεται ότι το
όνομα Πατούλα προέρχεται από το ρωμαϊκό αξίωμα ύπατος.
Πατούλα ονόμαζαν και την παχουλή, αφράτη γυναίκα. Ο χορός
πήρε την ονομασία του από τους στίχους του τραγουδιού.
ΜΩΜΟ(Γ)ΕΡΙΑ
Μωμόγερος. Σύνθετη λέξη από το Μώμος και γέρος. Ο Μώμος
ήταν αρχαίος θεός, γιος του ύπνου και της νύχτας,
προσωποποίηση της κοροϊδίας και της αποδοκιμασίας.
Ουσιαστικά πρόκειται για θεατρική παράσταση που γινόταν κατά
τη διάρκεια του Δωδεκαημέρου (παραμονή Χριστουγέννων έως
Φώτα).
ΜΑΧΑΙΡΙΑ Ή ΤΗ ΜΑΧΑΙΡΙ
Είναι ελεύθερος χορός που η ιστορία του χάνεται στα βάθη
των αιώνων. Ο Ξενοφώντας (400 π.Χ.), όταν έφτασε στα Κοτύωρα
(Όρντου), για να ψυχαγωγήσει τους στρατιώτες του, έβαλε και
χόρεψαν αυτό το χορό. Τον περιγράφει δε στην Κύρρου Ανάβαση
(μετάφραση Ζ. Ζευγώλη) ως εξής: «Αφού έκαναν σπονδές και
τραγούδησαν τον παιάνα, σηκώθηκαν πρώτοι κάποιοι στρατιώτες
που ήταν από τη Θράκη και χόρεψαν οπλισμένοι, ενώ έπαιζε η
φλογέρα και πηδούσαν ψηλά κι ελαφρά, κρατώντας τα μαχαίρια
τους.
ΛΕΤΣΙΝΑ
Λετσίνα σημαίνει γερακίνα (lecin στα τουρκικά σημαίνει
γεράκι). Είναι χορός του Καρς σε γρήγορο ρυθμό με έντονες
κινήσεις.
ΚΟΤΣΑΡΙ
Μεικτός χορός με προέλευση από το Καρς. Στην Ελλάδα έχει
αποκτήσει παμποντιακό χαρακτήρα. Στους προηγούμενους αιώνες
το Καρς ήταν χώρος της λεγόμενης Μεγάλης Αρμενίας. «Κοτς αρ»
σημαίνει «κορίτσι έλα».
ΚΟΤΣΑΓΚΕΛ’
Είναι ο τελευταίος χορός του γάμου, που τελείωνε τα
ξημερώματα της Δευτέρας. Έμπαιναν στη σειρά και πήγαιναν στα
διάφορα σπίτια, από όπου πολλές φορές κλέβανε και από μια
κότα. Τις κότες αυτές τις έκαναν σούπα που ήταν το τελευταίο
γεύμα του γλεντιού.
ΘΗΜΙΣΜΑ(Ν) Ή ΕΦΤΑ ΖΕΥΓΑΡΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΤΕΚ’
Το Θήμιγμαν είναι ένας τελετουργικός γαμήλιος χορός που
αποτελείται από τα στοιχεία: κίνηση – ειδικός χορός «θημιστός»,
τραγούδι, αναμμένα κεριά και μουσική. Οι συμμετέχοντες σ’
αυτόν είναι 7 από πρώτο γάμο ζευγάρια κι ένας ανύπαντρος, το
«τεκ», που τοποθετείται στο τέλος του κύκλου. Το έθιμο αυτό
διαδραματίζεται πάντοτε μετά τη στέψη, κατά τη διάρκεια του
γλεντιού, που μπορεί να είναι Κυριακή απόγευμα μέχρι Δευτέρα
πρωί.
Γιαπράκης Πρόδρομος, Παπαδόπουλος Κώστας, Παυλίδου
Παναγιώτα,
Σαββίδου Έλλη, Φαντίδου Ελένη (Ε΄ Τάξη)
|
