Ο ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΓΙΟΡΤΗΣ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ Πότε και πώς καθιερώθηκε να γιορτάζουμε τα Χριστούγεννα στις 25 Δεκεμβρίου; Οι μαρτυρίες που έχουμε μας λένε ότι η 25η Δεκεμβρίου καθιερώθηκε σαν η ημέρα της γιορτής της Γέννησης του Χριστού από τα μέσα του 4ου αιώνα και μετά (περίπου το 376). Προηγουμένως τα Χριστούγεννα γιορτάζονταν μαζί με τα Θεοφάνεια στις 6 Ιανουαρίου. Αργότερα ορίστηκε η 25η Δεκεμβρίου σαν ημέρα της Γέννησης του Χριστού, γιατί αυτήν την ημέρα οι εθνικοί γιόρταζαν τη γενέθλια ημέρα του αήττητου ήλιου, την αύξηση δηλαδή της ημέρας, τη νίκη του φωτός κατά του σκότους. Στην παγανιστική αυτή γιορτή η χριστιανική Εκκλησία πολύ σοφά αντέταξε τη γέννηση του αληθινού φωτός, του νοητού ήλιου της δικαιοσύνης, του Χριστού. Όπως για κάθε μεγάλη γιορτή, έτσι και για τα Χριστούγεννα η Εκκλησία μας προετοιμάζεται πολλές ημέρες πριν. Προηγείται νηστεία 40 ημερών, η οποία αρχίζει από τις 15 Νοεμβρίου. Από τις 21 Νοεμβρίου αρχίζουν να ψάλλονται οι Καταβασίες των Χριστουγέννων, «Χριστός γεννάται, δοξάσατε» και από τις 26 Νοεμβρίου το προεόρτιο Κοντάκιο «η Παρθένος σήμερον τον προαιώνιον Λόγον». Γενικά, όσο πλησιάζουμε προς τη μεγάλη ημέρα, τόσο και πληθύνονται οι σχετικοί ύμνοι. Ακόμη, μέσα στο Δεκέμβριο έχουμε και τις γιορτές των περισσότερων προφητών, οι οποίοι θεωρούνται γενικά σαν προπάτορες του Χριστού και με την παρουσία τους στον μήνα αυτό κάνουν πιο έντονη την προσμονή του Μεσσία. Όλους δε μαζί τους προπάτορες αυτού τους τιμούμε την Κυριακή πριν από τα Χριστούγεννα. Μαλί Ντομένικο (Ε΄ Τάξη)  ΕΘΙΜΑ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑΣ ΑΠ’ ΟΛΗ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Την παραμονή των Χριστουγέννων «παντρεύουν», σε πολλά μέρη της Ελλάδας, τη φωτιά. Παίρνουν ένα ξύλο με θηλυκό όνομα, π.χ. κερασιά, και ένα με αρσενικό όνομα, ας πούμε πλάτανος, και ο νοικοκύρης λέγει: «Παντρεύω σε φωτιά για το καλό της νοικοκυράς». Από τα Χριστούγεννα ως τα Φώτα έβαζαν άλλοτε στο τζάκι δώδεκα αδράχτια, για να τα βλέπουν οι καλικάντζαροι και να μην κατεβαίνουν από την καπνοδόχο. Στα Γρεβενά ανάβουν μεγάλο κούτσουρο στη γωνιά από την παραμονή των Χριστουγέννων και η φωτιά καίει μέχρι τα Φώτα, για να προστατεύει την οικογένεια από τα «δαιμονικά». Οι παλιοί Αθηναίοι περίμεναν τον Αϊ – Βασίλη από το βράδυ της παραμονής με ολάνοιχτες τις πόρτες των σπιτιών τους και επειδή, σύμφωνα με την παράδοση, θα ήταν …κουρασμένος και πεινασμένος από το μακρινό ταξίδι, του έστρωναν ένα μεγάλο τραπέζι και το φόρτωναν με τα πιο εκλεκτά γλυκίσματα και φαγητά, για να τον φιλοξενήσουν. Γύρω από το τραπέζι αυτό μαζευόταν το βράδυ της παραμονής όλη η οικογένεια και περίμενε, για ν’ αρχίσει το φαγοπότι. Τα μεσάνυχτα έσβηναν τις λάμπες τους κι έδιωχναν με γιουχαΐσματα τον παλιό χρόνο πετώντας πίσω του στο δρόμο ένα παλιοπάπουτσο.  Τα παιδιά κρεμούν, την παραμονή της Πρωτοχρονιάς, τα παπούτσια και τις κάλτσες τους στα παράθυρα ή στο τζάκι περιμένοντας να περάσει ο Αϊ – Βασίλης να τα γεμίσει δώρα. Με την Πρωτοχρονιά είναι συνδεμένες και πολλές προλήψεις. Τη μέρα αυτή αποφεύγουν να πληρώσουν χρέος, να δανειστούν λεφτά, να δουλέψουν ή να δώσουν φωτιά. Όλα αυτά ξεκινούν από την προληπτική σκέψη: «ό,τι κάνει και πάθει κανείς αυτή τη μέρα θα εξακολουθεί να συμβαίνει όλο το χρόνο»! Οι χριστουγεννιάτικες και οι πρωτοχρονιάτικες κάρτες, οι οποίες λειτουργούν ως επικοινωνιακοί αγγελιοφόροι χριστουγεννιάτικων και πρωτοχρονιάτικων μηνυμάτων, αποτελούν αναπόσπαστο συμπλήρωμα των γιορτών. Στις κάρτες απεικονίζονται κατά κύριο λόγο η γέννηση του Χριστού με τη φάτνη, οι τρεις μάγοι με τα δώρα, άγγελοι και αστέρια. Το στερεότυπο ευχετικό μικροκείμενο των καρτών είναι «Καλά Χριστούγεννα και Ευτυχισμένος ο καινούριος χρόνος». Η χριστουγεννιάτικη κάρτα θεωρείται ότι είναι αγγλική επινόηση. Την πατρότητά της διεκδικεί αρχικά ο Γουίλιαμ Έντλεϊ, ο οποίος φέρεται ως ο σχεδιαστής της πρώτης κάρτας το 1842, που είναι σήμερα έκθεμα του Βρετανικού Μουσείου. Μερικά χρόνια αργότερα η μόδα της κάρτας έφτασε στην Αμερική, στην Αυστραλία, στη Νέα Ζηλανδία. Η Δανία θεωρείται ότι είναι η πιο φημισμένη χώρα στις πωλήσεις των καρτών. Διακινεί κάθε χρόνο 50.000.000 κάρτες. Στην Ελλάδα οι κάρτες παρουσιάστηκαν στις αρχές του 20ού αιώνα από Έλληνες μετανάστες στις Η.Π.Α. και στην Αυστραλία. Φωτιάς Κώστας (Ε΄ Τάξη) *       *       * «Κλωνάρια στο τζάκι» Στη Θεσσαλία, τα νεαρά κορίτσια και αγόρια, επιστρέφοντας στο σπίτι από την εκκλησία, τοποθετούν δίπλα στο αναμμένο τζάκι μικρά κλαδιά δέντρων, που αντιπροσωπεύουν τις προσωπικές τους επιθυμίες. Κλαδιά κέδρου για τα κορίτσια και αγριοκερασιάς για τα αγόρια. Φροντίζουν μάλιστα τα κλαδιά αυτά να είναι λυγερά, αφού το κλαδί που θα καεί πρώτο αντιπροσωπεύει καλούς οιωνούς για τον κάτοχό του. Συγκεκριμένα, πιστεύεται ότι το άτομο, του οποίου το κλαδί κάηκε πρώτο, θα είναι και το πρώτο που θα παντρευτεί. Παρασκευαΐδου Βαγγελιώ (Ε΄ Τάξη) *       *       * «Οι Μωμόγεροι» Στα χωριά Πλατανιά και Σιταγροί του Νομού Δράμας συναντάμε το έθιμο των Μωμόγερων, το οποίο προέρχεται από του Πόντιους πρόσφυγες. Η ονομασία του εθίμου προέρχεται από τις λέξεις μίμος ή μώμος και γέρος και συνδέεται με τις μιμητικές κινήσεις των πρωταγωνιστών. Αυτοί, φορώντας τομάρια ζώων - λύκων, τράγων ή άλλων - ή ντυμένοι με στολές ανθρώπων οπλισμένων με σπαθιά, έχουν τη μορφή γεροντικών προσώπων. Οι Μωμόγεροι, εμφανίζονται καθ' όλη τη διάρκεια του δωδεκαημέρου των εορτών, και προσδοκώντας τύχη για τη νέα χρονιά, γυρίζουν σε παρέες στους δρόμους των χωριών και τραγουδούν τα κάλαντα ή άλλους ευχετικούς στίχους: «Αρχή κάλαντα και αρχή του χρόνου, πάντα κάλαντα, πάντα του χρόνου». Όταν δύο παρέες συναντηθούν, κάνουν ψευτοπόλεμο μεταξύ τους, ώσπου η μία ομάδα να νικήσει και η άλλη να δηλώσει υποταγή. Παραλλαγές του ίδιου εθίμου συναντώνται σε χωριά της Κοζάνης και της Καστοριάς, με την ονομασία Ραγκουτσάρια. Παρασκευαΐδου Ραφαηλία (Ε΄ Τάξη) *       *       * Έθιμα από την Ήπειρο «Τα καρύδια» Τα καρύδια είναι ένα παραδοσιακό ομαδικό παιγνίδι που παίζουν τα παιδιά στην Ήπειρο. Οι κανόνες του παιχνιδιού έχουν ως εξής: Κάποιο παιδί χαράζει στο χώμα μια ευθεία γραμμή. Πάνω σ' αυτή, κάθε παίκτης βάζει κι από ένα καρύδι στη σειρά. Μετά, ο κάθε παίκτης με τη σειρά του και από κάθετη απόσταση ενός με δύο μέτρα από τη γραμμή των καρυδιών, σημαδεύει σκυφτός και με το μεγαλύτερο και το πιο στρογγυλό καρύδι του, κάποιο άλλο καρύδι. Όποιο καρύδι πετύχει και το βγάλει έξω από τη γραμμή το κερδίζει και δοκιμάζει ξανά σημαδεύοντας κάποιο άλλο καρύδι. Αν αστοχήσει, συνεχίζει ο επόμενος παίκτης. Το παιχνίδι συνεχίζεται, μέχρι να βγουν από τη γραμμή όλα τα καρύδια. Μουχτάρης Στέλιος (Ε΄ Τάξη) *       *       * Χριστούγεννα Πρωί πρωί τα παιδιά σε μικρές ομάδες ξεχύνονται στους δρόμους και ψάλλουν τα κάλαντα, πηγαίνοντας από σπίτι σε σπίτι. Την παραμονή το βράδυ, σε ορισμένα μέρη, φτιάχνουν τηγανίτες, τις οποίες στην Ήπειρο λένε «σπάργανα». Σε πολλά μέρη σφάζουν τα κατοικίδια γουρούνια, τα λεγόμενα «χοιροσφάγια» που είναι έθιμο από την εποχή των Ρωμαίων, που τα λέγαν τότε «σατουρνάλια». Την παραμονή των Χριστουγέννων ζυμώνουν Χριστόψωμα επάνω στα οποία φτιάχνουν διάφορα σχέδια με ζύμη, συμβολικά, ανάλογα με τη ζωή της οικογένειας. Το Χριστόψωμο κόβεται, όπως και η αγιοβασιλόπιτα, με πρώτο κομμάτι για το Χριστό. Φυλάγεται και ένα κομμάτι για κάποιο φτωχό περαστικό. Σε ορισμένα μέρη οι γυναίκες πιστεύουν ότι ανοίγουν οι ουρανοί και, όταν αγρυπνήσουν τα Χριστούγεννα και κάνουν μια ευχή, αυτή εκπληρώνεται.  Πρωτοχρονιά Κατά την Πρωτοχρονιά υπάρχει η συνήθεια του καλού ποδαρικού με το σπάσιμο του ροδιού. Επίσης το κρέμασμα στη στέγη της αγιοβασιλίτσας ή κουτσούνας (του φυτού σκύλλος). Αν δε μαραθεί, θεωρείται καλό σημάδι. Το βράδυ της παραμονής, οι οικοδέσποινα δίνει άφθονη τροφή στα κατοικίδια ζώα, για να υπάρχει στο σπίτι αφθονία όλο το χρόνο. Το πρωί, ανήμερα, όλοι στο σπίτι πλένονται καλά με νερό, για ν’ «αποβάλουν» τα «κακά» του προηγούμενου χρόνου. Χτυπιούνται ελαφρά στο μέτωπο με σιδερένιο εργαλείο, για να είναι υγιέστατοι, «σιδερένιοι», όλο το χρόνο. Σε άλλα μέρη το χτύπημα αυτό γίνεται με κλαδί ελιάς ή μ’ ένα κρεμμύδι. Κατά την Πρωτοχρονιά θεωρείται γρουσουζιά να δένουνε κάτι έξω από το σπίτι ή να χύνουνε νερό έξω απ’ αυτό. Τέλος αποφεύγονται οι καυγάδες. Ηλιάδου Χριστίνα (Ε΄ Τάξη) *       *      * Μια λαϊκή παράδοση για τη βασιλόπιτα Κάποτε στην Καππαδοκία, ένας σκληρός έπαρχος πήγε να εισπράξει υπέρογκους φόρους απ’ το λαό. Επίσκοπος τότε ήταν ο άγιος Βασίλειος, και ο λαός ζήτησε τη βοήθειά του. Αυτός τους συμβούλεψε να μαζέψουν ό,τι πολυτιμότερο είχαν και να του τα δώσουν. Έπεισε όμως τον έπαρχο να φύγει χωρίς να πάρει τίποτα. Πώς θα γινόταν όμως η επιστροφή αφού δε γνώριζαν ποιος είχε δώσει τι; Με συμβουλή του αγίου ετοιμάστηκαν μικρές πίτες που η καθεμία είχε μέσα και από κάτι πολύτιμο. Όταν έγινε τυχαία η διανομή, διαπιστώθηκε πως ο καθένας πήρε πίσω αυτό που έδωσε με ένα τρόπο μαγικό. Από τότε, κάθε χρόνο στη γιορτή του αγίου την Πρωτοχρονιά, φτιάχνουμε τη βασιόπιτα σε ανάμνηση του θαυμαστού περιστατικού. Ιωαννίδου Ελένη (Ε΄ Τάξη) Εθιμα απ' όλο τον κόσμο   Σουηδία: Την αυγή της 13ης Δεκεμβρίου η "Λουτσία" -σύμβολο του φωτός- συνήθως το μεγαλύτερο κορίτσι του σπιτιού, φορώντας ένα μακρύ λευκό χιτώνα και ένα στεφάνι από αναμμένα κεριά στα μαλλιά, πηγαίνει από σπίτι σε σπίτι, προσφέροντας ζεστό καφέ και κουλουράκια, ενώ τραγουδά παλιά κάλαντα με τον σκοπό του λαϊκού ναπολιτάνικου τραγουδιού "Σάντα Λουτσία". Οι θρύλοι της Λουτσίας γεννήθηκαν στις Συρακούσες της Σικελίας περίπου κατά το έτος 300 μ.Χ. Σε μερικές επαρχίες της Σουηδίας οι κάτοικοι των χωριών συνηθίζουν ανήμερα τα Χριστούγεννα να ρίχνουν έξω από τα σπίτια και τα χωράφια τους σιτάρι, για να γιορτάσουν μαζί τους και τα πουλιά. Αγγλία: Σε μερικές βρετανικές περιοχές το έθιμο του γλεντιού σε κήπους με μηλιές την παραμονή των Χριστουγέννων είναι μια παραλλαγή μιας ειδωλολατρικής τελετής. Αφού σκοτεινιάσει, οι αγρότες πηγαίνουν στα περιβόλια, σχηματίζουν παρέες γύρω από τα παλαιότερα δέντρα και πίνοντας μπύρα τραγουδούν τα κάλαντα. Πυροβολούν στα κλαριά, για να διώξουν τα κακά πνεύματα και πριν από χρόνια άφηναν τριγύρω γλυκίσματα, για να καλοπιάσουν τα πνεύματα και να εξασφαλίσουν καλή σοδειά. Γιουγκοσλαβία: Οι Γιουγκοσλάβες νοικοκυρές έχουν ένα ευγενικό αλλά βρώμικο έθιμο: Ραντίζουν τα τραπεζομάντιλά τους με κρασί, για να μη ντραπούν οι φιλοξενούμενοί τους, αν λερώσουν κάποιο. Ρωσία: Είχαν τη συνήθεια, τη νύχτα των Χριστουγέννων, να ντύνουν στ' άσπρα μια κοπέλα του σπιτιού και να τη βάζουν να παριστάνει την Παναγία. Σικελία: Οι χωρικοί βγάζουν τα μεσάνυχτα των Χριστουγέννων νερό από τα πηγάδια και ραντίζουν τα ζώα τους, γιατί πιστεύουν ότι το νερό αυτό είναι αγιασμένο, επειδή την ίδια ώρα γεννιέται και ο Σωτήρας του κόσμου. Σαρδηνία: Στη Σαρδηνία πιστεύουν ότι όποιος γεννηθεί τη νύχτα των Χριστουγέννων και μάλιστα τα μεσάνυχτα, φέρνει την ευλογία του Θεού όχι μόνο στους δικούς του αλλά και στους γείτονες των εφτά σπιτιών που βρίσκονται πιο κοντά στο δικό του. Ισπανία: Στη Βαρκελώνη τον Μεσαίωνα είχαν ένα ωραίο χριστουγεννιάτικο έθιμο: την τελετή του παγωνιού. Τη μέρα των Χριστουγέννων ο βασιλιάς έπαιρνε μέσα σε μια χρυσή πιατέλα ένα ψητό παγώνι, που θεωρείται ένα από τα πιο σπάνια φαγητά, και το μετέφερε στην τραπεζαρία. Τον ακολουθούσε σ’ αυτήν την πομπή ένα πλήθος από ευγενείς, υπηρέτες και σωματοφύλακες. Στην τραπεζαρία μέσα βρισκόταν η βασίλισσα. Ο βασιλιάς της πρόσφερε το παγώνι για να το μοιράσει σε όλους τους παρευρισκόμενους. Όσοι δέχονταν την εξαιρετική αυτή τιμή, ήταν υποχρεωμένοι να ορκιστούν μπροστά στην ομήγυρη ότι θα προσπαθήσουν ν' ανδραγαθήσουν στον πόλεμο ή στις ταυρομαχίες. Ιταλία: Στη Βενετία, πάλι τον Μεσαίωνα, ο Δόγης κι ο λαός πήγαιναν την νύχτα των Χριστουγέννων στο γειτονικό νησάκι του Αγίου Γεωργίου να προσκυνήσουν το λείψανο του Αγίου Στεφάνου. Στην παραλία του νησιού περίμεναν βενετσιάνες αρχόντισσες ντυμένες στα μαύρα και στολισμένες με κοσμήματα, για να υποδεχτούν τον Δόγη και να τον συνοδέψουν μέχρι το ναό. Μετά το τέλος της λειτουργίας όλη η λαμπρή συνοδεία έμπαινε στις γόνδολες και διασχίζοντας τα νερά ξαναγύριζαν στην πλατεία του Αγίου Μάρκου, όπου άρχιζε μεγάλο γλέντι, που συνεχιζόταν μέχρι το πρωί.   Ηλιάδου Χριστίνα (Ε΄ Τάξη)