ΓΙΑΤΙ ΤΟ ΛΕΜΕ «Γουρούνι» Η έκφραση «γουρούνι», προέρχεται από το βρόμικο τρόπο ζωής του γουρουνιού (χοίρος) σε βούρκους, ακαθαρσίες, νεκροταφεία κλπ. Λέγεται για άνθρωπο αναίσθητο και βρομιάρη. *       *       * «Κατά φωνή κι ο γάιδαρος» Ένα από τα πιο συμπαθητικά ζώα είναι και ο γάιδαρος. Από αρχαιότατα χρόνια, οι άνθρωποι τον αγαπούσαν, όχι μόνο για την υπομονή, που δείχνει στις πιο βαριές δουλειές, αλλά και για την αντοχή του. Οι Φαραώ του 40ού αιώνα είχαν γαϊδάρους εξημερωμένους, που τους χρησιμοποιούσαν με τον ίδιο τρόπο που τους χρησιμοποιούμε κι εμείς σήμερα. Οι αρχαίοι τους θεωρούσαν σαν σύμβολο πολλών αρετών και σαν ιερά ζώα. Όταν ένας γάιδαρος φώναζε, προτού αρχίσει μια μάχη, νόμιζαν ότι οι θεοί τους προειδοποιούσαν για τη νίκη. Κάποτε ο Φωκίωνας ετοιμαζόταν να επιτεθεί στους Μακεδόνες του Φιλίππου, αλλά δεν ήταν και τόσο βέβαιος για το αποτέλεσμα, επειδή οι στρατιώτες του ήταν λίγοι. Τότε αποφάσισε ν’ αναβάλει για μερικές μέρες τη επίθεση, ώσπου να του στείλουν τις επικουρίες, που του είχαν υποσχεθεί οι Αθηναίοι. Πάνω, όμως, που ήταν έτοιμος να διατάξει υποχώρηση, άκουσε ξαφνικά τη φωνή ενός γαϊδάρου από το στρατόπεδό του. -         Κατά φωνή κι ο γάιδαρος! έκανε ενθουσιασμένος ο Φωκίωνας. Και διέταξε ν’ αρχίσει η επίθεση, με την οποία νίκησε τους Μακεδόνες. Από τότε ο λόγος έμεινε, και τον λέμε συχνά, όταν βλέπουμε ξαφνικά κάποιο φίλο μας, που δεν τον περιμέναμε. *       *       * «Κουκιά μετρημένα» Στα πολύ παλιά χρόνια χρησιμοποιούσαν τα κουκιά για ψήφους. Έτσι, μετά την ψηφοφορία τα κουκιά έπρεπε να είναι μετρημένα. Αλλά και κατά την πολιορκία της Αθήνας από το Δημήτριο τον Πολιορκητή παρατηρήθηκε, όπως σε κάθε πολιορκία, έλλειψη τροφίμων. Τότε, λέγεται ότι ο Επίκουρος έθρεψε τους μαθητές του με «κουκιά μετρημένα», σύμφωνα με αυτά που είχε. (Από το βιβλίο του Τάκη Νατσούλη «Λέξεις και φράσεις παροιμιώδεις») Φαντίδου Ελένη (Ε΄ Τάξη) ΘΕΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ Στην αρχαιότητα υπήρχαν διάφορες θεότητες που σχετίζονταν με το θαλάσσιο βασίλειο. Οι θεότητες αυτές δεν ήταν τόσο σημαντικές όσο ο Ποσειδώνας, είχαν όμως γεννηθεί και κυριαρχούσαν πριν από εκείνον. Λατρεύονταν επίσης στον ελλαδικό χώρο προτού ακόμα εκείνος καθιερωθεί. Παρόλο που ήταν θεότητες δευτερεύουσες, γύρω απ’ αυτές και τους απογόνους τους δημιουργήθηκαν πολύ ενδιαφέροντες μύθοι. Ας γνωρίσουμε λοιπόν τις θεότητες της θάλασσας.   ΠΟΣΕΙΔΩΝΑΣ Γιος του Κρόνου και της Ρέας, αδερφός του Δία και του Πλούτωνα, ένας από τους 12 θεούς του Ολύμπου. Κατά τη διανομή της παγκόσμιας εξουσίας, μετά την εκθρόνιση του Κρόνου, πήρε το βασίλειο των θαλασσών. Το όνομά του φαίνεται ότι σχετίζεται ετυμολογικά με τις λέξεις: πότος, πόντος και ποταμός. Του αποδίδονται τα επίθετα: «κυανοχαίτης», για το χρώμα των κυμάτων, «γαιήοχος», επειδή με το νερό των θαλασσών περιβάλλει τη Γη, «ευρυκρείων», δηλαδή πανίσχυρος. Ακόμα άναξ, ενάλιος θαλάσσιος, ευρυθάλασσος. Ήταν κύριος όλων των θαλάσσιων θεοτήτων και είχε τα ανάκτορά του στα βάθη των θαλασσών. Όλα τα θαλάσσια φαινόμενα αυτός τα προκαλούσε. Αυτός έστελνε τις τρικυμίες και έφερνε πίσω τη γαλήνη. Ονομαζόταν ακόμα: «ενοσίγαιος», «ενοσιχθών», «κινάκτωρ γαίας», επειδή προκαλούσε τους σεισμούς και σύντριβε τους βράχους με την τρίαινά του. Έτσι στη Θεσσαλία, π. χ. όταν ο Πηνειός πλημμύρισε τη χώρα, ο θεός χτύπησε με την τρίαινά του τα Τέμπη κι άνοιξε μία χαράδρα για να χυθούν τα νερά στη θάλασσα. Γι’ αυτό κι οι Θεσσαλοί τον αποκαλούσαν «Πετραίο». Ορμητική και ακάθεκτη, όπως το στοιχείο στο οποίο εξουσίαζε, ήταν και η οργή του για εκείνους που έδειχναν ασέβεια στο πρόσωπό του. Έτσι τον Οδυσσέα, επειδή τύφλωσε το γιο του Πολύφημο τον κύκλωπα, τον έκαμε να περιπλανηθεί στις θάλασσες και τον απομάκρυνε από την πατρίδα του, έως ότου ο Δίας σε κάποια στιγμή απουσίας του αδερφού του, βοήθησε στην επιστροφή του δυστυχισμένου ήρωα. Μίσος μεγάλο είχε κατά της Τροίας, από τότε που ο βασιλιάς ο Λαομέδοντας αρνήθηκε την αμοιβή, που του είχε υποσχεθεί, όταν μαζί με τον Απόλλωνα έχτισε τα τείχη της πόλης. Γι’ αυτό και έστειλε θαλάσσιο τέρας κατά της χώρας και κατά την πολιορκία υποστήριξε με κάθε τρόπο τους Έλληνες. Οι αρχαίοι Πελασγοί θεωρούσαν τον Ποσειδώνα όχι μόνο θεό της θάλασσας, αλλά γενικά όλων των νερών που ήταν στην επιφάνεια ή στα έγκατα της Γης, δηλαδή των λιμνών, των πηγών και των ποταμών. Ακόμα ήταν και «ιππίος» ο Ποσειδώνας, επειδή τα εξαγριωμένα κύματα παρομοιάζονταν με τα ορμητικά άλογα. Λεγόταν όμως ότι αυτός έπλασε το άλογο και δίδαξε την ιππηλασία. Γι’ αυτό και τον θεωρούσαν προστάτη των ιππικών αγώνων. Ο Ποσειδώνας είχε σύζυγο την κόρη του Ωκεανού Αμφιτρίτη, από την οποία απέκτησε τρία παιδιά. Τον Τρίτωνα με το λεπιδωτό σώμα και την ουρά ψαριού, τη Ρόδο, που έγινε σύζυγος του Ήλιου και μητέρα του Φαέθοντα, και τη Βενθεσικύμη. Απέκτησε όμως και άλλα παιδιά με διάφορες άλλες θεές, νύμφες και θνητές ακόμα γυναίκες, όπως με την Τυρώ, από την οποία γεννήθηκαν ο Νηλέας και ο Πελίας, και με την Αμυμώνη, από την οποία γεννήθηκε ο Ναύπλιος. Η λατρεία του Ποσειδώνα ήταν διαδομένη σε ολόκληρη την Ελλάδα, τη Νότια Ιταλία και τα Ιόνια νησιά. Προς τιμή του θυσίαζαν άσπρους και μαύρους ταύρους, αγριογούρουνα και κριάρια. Επίσης διοργάνωναν ιππικούς αγώνες στον Ισθμό της Κορίνθου, κατά τα Ίσθμια. Παυλίδου Παναγιώτα, Σαββίδου Έλλη, Φαντίδου Ελένη (Ε΄ Τάξη)   ΑΜΦΙΤΡΙΤΗ Μια από τις Νηρηίδες, σύζυγος του Ποσειδώνα και μητέρα του Τρίτωνα. Ήταν κόρη του Νηρέα και της Δωρίδας ή του Ωκεανού και της Τηθύος. Αναφέρεται ο μύθος ότι κάποτε ο Ποσειδώνας την είδε να χορεύει στη Νάξο και τη θέλησε για γυναίκα του. Αυτή, για να ξεφύγει, κατέφυγε στον Άτλαντα, στην άκρη της θάλασσας. Ο Ποσειδώνας όμως έστειλε πίσω της το Δέλφινα, που την έφερε πίσω. Απέκτησε μαζί της, εκτός από τον Τρίτωνα, το θεό της θάλασσας, τη Ρόδο, σύζυγο του Ήλιου, και τη Βενθεσικύμη. Η Αμφιτρίτη ήταν η θηλυκή προσωποποίηση της θάλασσας και η βασίλισσά της. Λατρευόταν μαζί με τον Ποσειδώνα στην Τήνο, Σύρο, Μύκονο και Λέσβο. Σώθηκαν πολλά γλυπτά, αγγεία, ανάγλυφα κ.ά., με παραστάσεις της Αμφιτρίτης πάντοτε δίπλα στον Ποσειδώνα. Παναούση Κατερίνα, Σελίδου Χαρούλα (Ε΄ Τάξη)   ΤΡΙΤΩΝΑΣ Θαλασσινός θεός των αρχαίων, γιος του Ποσειδώνα και της Αμφιτρίτης. Κατοικούσε στο βυθό της θάλασσας, στ’ ανάκτορα του πατέρα του, και πιστευόταν ότι τον συνόδευε παντού. Ο Τρίτωνας είχε ένα μεγάλο θαλασσινό κοχύλι κι όταν ο Ποσειδώνας ήθελε να πάει πουθενά, το φυσούσε, σταματούσε η τρικυμία κι έτσι ο θεός της θάλασσας μπορούσε να κάνει άνετα το ταξίδι του. Ήταν πανέμορφος νέος, αλλά από τη μέση και κάτω είχε μορφή ψαριού. Ηλιάδης Κώστας, Σεμερτζίδης Παναγιώτης (ΣΤ΄ Τάξη)   ΠΡΩΤΕΑΣ Μικρός θαλασσινός υπηρέτης του μεγάλου θεού Ποσειδώνα. Φύλαγε κοπάδια από θαλασσινά ζώα και προπάντων φώκιες. Ο Όμηρος αναφέρει ότι ο Πρωτέας παρουσιαζόταν γέροντας με σκούφο ληστοπειρατή Τον θεωρούσαν μάντη και πρόλεγε αλάνθαστα το μέλλον. Έμενε σε μεγάλο άντρο στο βυθό της θάλασσας, έβγαινε από κει το μεσημέρι και κοιμόταν στη σκιά των βράχων της παραλίας, ανάμεσα σε θαλάσσια τέρατα. Αν ήθελε κανένας να μάθει το μέλλον του από τον Πρωτέα, έπρεπε να τον συλλάβει στον ύπνο. Εκείνος τότε μεταμορφωνόταν σε χίλια δυο πράγματα, για να αποφύγει τη προφητεία. Όταν όμως δεν το κατόρθωνε, προφήτευε αλάνθαστα. Αντωνιάδου Άννα, Ταταρίδου Μιλένα (Ε΄ Τάξη)   ΝΗΡΕΑΣ Ένας από τους «γέροντες της θάλασσας», ένας από τους πιο σημαντικούς θαλάσσιους δαίμονες στην ακολουθία του Ποσειδώνα. Ήταν γιος του Πόντου και της Γαίας και αδέρφια του ήταν ο Θαύμαντας, ο Φόρκης, η Κητώ και η Ευρυβία. Η καταγωγή του δείχνει ολοφάνερα ότι πρόκειται για γενιά προγενέστερη από τον Ποσειδώνα. Σύζυγός του ήταν η Δωρίδα, μια από τις Ωκεανίδες. Μαζί της απέκτησε πενήντα κόρες, τις Νηρηίδες, μία από τις οποίες, η Αμφιτρίτη, έγινε αργότερα σύζυγος του Ποσειδώνα. Έλεγαν πως, όπως και οι περισσότεροι θαλάσσιοι δαίμονες, έτσι και ο Νηρέας μπορούσε να μεταμορφώνεται κι επινοούσε διάφορα τεχνάσματα. Γι’ αυτό και τον φαντάζονταν και τον απεικόνιζαν ως άντρα με μορφή ψαριού, κάποτε όμως από το σώμα του ξεπροβάλει ένας λύκος, ένας τράγος ή ένα κεφάλι φιδιού, ακριβώς για να συμβολίσουν τις μορφές που μπορούσε να πάρει. Σε φίδι είχε μεταμορφωθεί ο δαίμονας, όταν πάλευε με τον Ηρακλή, ο ήρωας όμως τον έδεσε, όπως τον είχαν συμβουλέψει οι θεές της τύχης. Έτσι, τον ανάγκασε να του απαντήσει σε όλες τις ερωτήσεις. Ο Νηρέας επίσης φημιζόταν για τις προφητικές του ικανότητες. Όταν συνάντησε τον Πάρη, του προφήτεψε την πτώση της Τροίας. Επίσης, προείπε το ένδοξο πεπρωμένο του Ηρακλή στους Αργοναύτες, με τη βοήθεια του Γλαύκου, που ερμήνευσε τα λόγια του σε αυτούς. Ο Νηρέας, πρώτος γιος του Πόντου, ήταν καλοσυνάτος, σοφός, καλοπροαίρετος και γνωστός για τη δικαιοσύνη, την προθυμία και τη φιλαλήθειά του. Ο ρόλος του πάντα ήταν ταπεινός και αφανής, παρόλα αυτά δε δίσταζε να βοηθήσει όποιον είχε την ανάγκη του. Η Αφροδίτη ανατράφηκε στην κατοικία του και ο Πηλέας ευεργετήθηκε απ’ αυτόν, γιατί του χάρισε το φάρμακο για να νικήσει την πείνα. Επίσης, βοήθησε τον Ηρακλή και τον έβγαλε απ’ τη δύσκολη θέση, όταν του έδωσε το κύπελλο του Ήλιου, για να κεράσει μ’ αυτό τον Ωκεανό. Ακόμη, του έδειξε το δρόμο, για να φτάσει μέχρι τον κήπο των Εσπερίδων. Γιαπράκης Μάκης, Παπαδόπουλος Κώστας (Ε΄ Τάξη), Χαραλαμπίδης Γιάννης (ΣΤ΄ Τάξη)   ΝΗΡΗΙΔΕΣ Μυθολογικά πρόσωπα. Θεότητες των θαλασσών, που κατοικούσαν στα βάθη του πελάγους. Ήταν θυγατέρες του Νηρέα και της Δωρίδας. Ο Ησίοδος αναφέρει πως ήταν πενήντα. Ανάμεσα σ’ αυτές και η σύζυγος του Ποσειδώνα Αμφιτρίτη, η σύζυγος του Πηλέα Θέτιδα, η Ερατώ, η Γλαύκη, η Ιπποθόη, η Μελίτη, η Ηιώνη και άλλες. Οι Νηρηίδες ήταν ωραιότατες. Προστάτευαν τους ναυτιλλόμενους και έτρεχαν να βοηθήσουν αυτούς που κινδύνευαν στις θαλασσοταραχές. Οι καλλιτέχνες τις αρχαιότητας καθώς και των Ελληνιστικών χρόνων χρησιμοποιούσαν τις Νηρηίδες σε πολλές συνθέσεις τους. Συνήθως τις απεικόνιζαν σε παραστάσεις αγγείων κατά τους γάμους του Πηλέα και της Θέτιδας, την κάθοδο του Θησέα στον Άδη κ.λ.π. Εκτός από τα πολλά αγγεία που σώθηκαν μέχρι σήμερα με παραστάσεις Νηρηίδων υπήρχαν και ανάγλυφα στο ναό του Ασκληπιού, στην Επίδαυρο, στο μνημείο των Νηρηίδων στην Λυκία και σε άλλα μέρη. Παπαδοπούλου Ελένη, Σεμερτζίδου Θεοδώρα (ΣΤ΄ Τάξη)   ΣΕΙΡΗΝΕΣ Οι Σειρήνες κατά τη Μυθολογία ζούσανε στο νησί των Φαιάκων, που βρισκόταν στη μέση της θάλασσας. Το νησί ήταν γεμάτο κόκαλα ναυτών. Οι Σειρήνες ήταν γυναίκες, που από τη μέση και πάνω είχαν ανθρώπινο σώμα και από τη μέση και κάτω είχαν σώμα γερακιού. Αυτές είχαν γλυκιά, μελωδική φωνή, που προσέλκυε όλα τα καράβια πάνω στους βράχους, για να σκοτωθούν οι ναύτες και μετά τους κατασπάραζαν. Ο μόνος που ξέφυγε από τις Σειρήνες ήταν ο Οδυσσέας. Βούλωσε με κερί τα αυτιά των ναυτών του και ο ίδιος δέθηκε στο κατάρτι του πλοίου. Έτσι σώθηκαν όλοι και συνέχισαν το ταξίδι για την Ιθάκη. Βασιλειάδης Άγγελος, Παυλίδης Βασίλης, Σιδηρόπουλος Γιώργος (ΣΤ΄ Τάξη)