8 ΑΠΡΙΛΙΟΥ – ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΑΦΙΕΡΩΜΕΝΗ ΣΤΟΥΣ ΡΟΜΑ Ονομασία Οι Ρομά είναι στις περισσότερες χώρες γνωστοί με λέξεις συγγενικές με τη λέξη "γύφτος". Η λέξη προέρχεται από τη λέξη "Αιγύπτιος" και η χρήση της οφείλεται στην πεποίθηση παλαιότερων εποχών ότι οι Ρομά προέρχονται από την Αίγυπτο. Η λέξη "Ρομ", που χρησιμοποιείται σε πολλές περιοχές από τους ίδιους, σημαίνει στη γλώσσα τους "άντρας" ή "σύζυγος". Μεταξύ τους χρησιμοποιούν τα "Μελελέ" (Λαός μαύρος), "Μανούχ" (άνθρωπος) και "Σίντε". Επίσης, η λέξη "αθίγγανος" ή "ατσίγγανος" σημαίνει τον "ανέγγιχτο" (από την ονομασία της χαμηλότερης ινδουιστικής κάστας, από την οποία πιθανολογείται ότι προήλθαν) και ετυμολογείται από το στερητικό α– και το ρήμα θιγγάνω, δηλαδή "αγγίζω". Ιστορία Οι Ρομά πιστεύεται ότι μετανάστευσαν από την Ινδία γύρω στο 1.000 μ.Χ. και, περνώντας από το Αφγανιστάν, την Περσία, την Αρμενία και την Τουρκία, έφτασαν στην Ευρώπη, όπου στη συνέχεια εξαπλώθηκαν στις περισσότερες περιοχές της ηπείρου. Αργότερα, κατά τις μαζικές μεταναστεύσεις προς την Αμερική, μεγάλος αριθμός Ρομ μετακινήθηκε προς τον Νέο Κόσμο. Αυτή η θεωρία όμως έρχεται σε αντιδιαστολή με την προχριστιανική αναφορά από τον Ηρόδοτο. Οι λόγοι που οδήγησαν τους Ρομά σε μία τέτοια μαζική και σε τόσο μεγάλη απόσταση μετακίνηση είναι ένα από τα μεγαλύτερα μυστήρια της ιστορίας. Υπάρχουν θεωρίες σύμφωνα με τις οποίες οι Ρομά προήλθαν από κατώτερες κάστες του Ινδού ποταμού, τα μέλη των οποίων στρατολογήθηκαν ως μισθοφόροι σε πολέμους εναντίον των Αράβων. Μία άλλη θεωρία είναι ότι οι Ρομά προέρχονται από αιχμαλώτους των Αράβων, κατά την εισβολή των Μουσουλμάνων στη βόρεια Ινδία και το σημερινό Πακιστάν. Γλώσσα Η γλώσσα των Ρομά, η Ρομανί ή "Ρομανές", είναι μία Ινδοευρωπαϊκή γλώσσα που συγγενεύει με τις διάφορες γλωσσικές διαλέκτους της Ινδίας ιδιαίτερα με την γλώσσα Πουντζάμπι της Βόρειας Ινδίας. Στις διάφορες περιοχές που κατοικούν Ρομ έχουν διαμορφωθεί πολλές τοπικές διάλεκτοι, επηρεασμένες από τις τοπικές γλώσσες. Πληθυσμός Υπάρχουν εκτιμήσεις σύμφωνα με τις οποίες υπάρχουν μεταξύ 8 και 10 εκατομμύρια Ρομά παγκοσμίως. Στην Ευρώπη, ο πληθυσμός τους υπολογίζεται περίπου στα 1,2 εκατομμύρια άτομα, ενώ στην Ελλάδα βρίσκεται ο τρίτος σε αριθμό πληθυσμός Τσιγγάνων στη Δυτική Ευρώπη. Οι περιοχές της Ελλάδας στις οποίες είναι μόνιμα εγκαταστημένοι Ρομά με συγκέντρωση μεγάλου πληθυσμού είναι η Αθήνα (Αγ. Βαρβάρα, Λιόσια, Ζεφύρι, Ασπρόπυργος), η Θεσσαλονίκη (Δενδροπόταμος, Ελευθέριο – Κορδελιό, Εύοσμος, Μενεμένη), το Αγρίνιο, η Αλεξάνδρεια Ημαθίας, η Αμαλιάδα, η Γαστούνη, το Διδυμότειχο, το Εξαμίλι Κορινθίας, η Θήβα, η Κάτω Αχαϊά, το Μεσολόγγι, η Νέα Αλικαρνασσός, η Νέα Ιωνία Μαγνησίας, η Ξάνθη, ο Ορχομενός, οι Σέρρες, οι Σοφάδες, η Φλώρινα και η Νυμφόπετρα. Πολιτισμός Στην Ελλάδα διακρίνουμε δύο ομάδες Ρομά: τους μετακινούμενους και τους εγκαταστημένους. Οι πρώτοι συνεχίζουν τη νομαδική ζωή και είναι συνήθως πλανόδιοι έμποροι φρούτων, λαχανικών, μικροεπίπλων και άλλων ειδών οικιακής χρήσης, όπως επίσης και παλαιοπώλες και ρακοσυλλέκτες. Οι δεύτεροι κατοικούν στις παρυφές των μεγάλων αστικών κέντρων, σε συνοικίες υποβαθμισμένες. Τα επαγγέλματα που εξασκούν έχουν σχέση συνήθως με το εμπόριο και πολύ πιο σπάνια με εξαρτημένη μισθωτή εργασία. Στα σχετικά με τη μουσική επαγγέλματα όπως μουσικοί, οργανοπαίκτες, τραγουδιστές κλπ. έχουν ισχυρή παράδοση και πολιτισμό. Η σημαντικότερη γιορτή των Ρομά είναι η γιορτή της Άνοιξης. Η προέλευσή της είναι ελληνική και γιορτάζεται από 23 Απρίλη μέχρι 1 Μάη σε όλη την Ευρώπη. Θύματα διακρίσεων Εξαιτίας του νομαδικού τρόπου ζωής τους και της έλλειψης επιθυμίας ή/και δυσκολίας προσαρμογής στον τρόπο ζωής της πλειοψηφίας των υπόλοιπων κατοίκων κάθε περιοχής οι Τσιγγάνοι έχουν πέσει συχνά θύματα διακρίσεων. Συχνά αρνητικά στερεότυπα είναι αυτά του "κλέφτη", του "επαγγελματία ζητιάνου", του "τσιγγούνη" κ.ά. Στην Ελλάδα, τουλάχιστον, οι αρνητικοί συνειρμοί εναντίων των Ρομά συντηρούνται εν μέρει και από την σχετικά αυξημένη εγκληματικότητα μεταξύ των Τσιγγάνων, που δεν οφείλεται βέβαια σε κάποιο εγγενές χαρακτηριστικό της φυλής, αλλά στα υψηλά επίπεδα φτώχειας στις τάξεις τους. Κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο οι Ρομά υπήρξαν μεταξύ των θυμάτων των μαζικών εκτελέσεων στα στρατόπεδα συγκεντρώσεως, μαζί με Εβραίους, κομμουνιστές, ομοφυλόφιλους και Μάρτυρες του Ιεχωβά. Υπάρχει η άποψη οτι περίπου 400.000 Ρομά εκτελέστηκαν από τους Ναζί την περίοδο εκείνη.   Τσιγγάνικα τραγούδια Έχεις προσέξει ότι τα τσιγγάνικα τραγούδια έχουν τον ρυθμό στον οποίο κλαίει ένα παιδί; Ίσως γιατί έτσι ξεκινάνε όλα τα τραγούδια των τσιγγάνων, από ένα κλάμα και ίσως γιατί το κλάμα του τσιγγάνου δεν μπορεί να εξελιχθεί σε τίποτα άλλο παρά σε τραγούδι· κι ο τσιγγάνος που τραγουδάει είναι ένα παιδί που κλαίει για ώρα. Ένας τσιγγάνος δεν μεγαλώνει ποτέ· ακόμα παιδί αποκτά παιδιά και γίνεται αδερφός ή αδερφή τους και ποτέ γονιός, και μεγαλώνουν μαζί και κάνουν παιδιά που μεγαλώνουν σαν αδέρφια. Και όλοι μαζί φτιάχνουν οικογένειες παιδιών που αλωνίζουν στους δρόμους κλαίγοντας και τραγουδώντας μέχρι που ξεχνούν να κλαίνε και συνεχίζουν να τραγουδούν, για να ξεσπάσουν στο τέλος σε μελωδικά κλάματα. Τσιγγάνας γάλα Εμένα μ’ έθρεψε τσιγγάνας γάλα και είμαι ελεύθερος σαν τα πουλιά εγώ γεννήθηκα πάνω στο χώμα στης γης κοιμήθηκα την αγκαλιά.   Φτερά του έρωτα είχα για στρώμα και με νανούριζαν γλυκά βιολιά εμένα μ’ έθρεψε τσιγγάνας γάλα και είμαι ελεύθερος σαν τα πουλιά.   Φτερά του έρωτα είχα για στρώμα και με νανούριζαν γλυκά βιολιά εμένα μ’ έθρεψε τσιγγάνας γάλα και είμαι ελεύθερος σαν τα πουλιά.   Κιαιμιλιό Σαν περάσεις τη Μουργκάνα η ζωή σαν μια τσιγγάνα πάλι τα χαρτιά σου ρίχνει κι ένα δρόμο δε σου δείχνει.   Άμα πας αριστερά μαύροι τόποι στη σειρά κι άμα κάνεις δεξιά  έχει δρόμο η μοναξιά.   Κιαιμιλιό, κιαιμιλιό μαύρο βάσανο παλιό Κιαιμιλιό, κιαιμιλιό ένας κόμπος στο λαιμό.    Σαν γυρίσεις τη σελίδα πάνω σε λευκή πατρίδα με το αίμα σου στο χιόνι γράψε αυτό που σε πληγώνει.   Βρες τα ίχνη του λαγού τη σκιά του κυνηγού με τα χέρια σταυρωτά στάσου στο γκρεμό μπροστά   Κιαιμιλιό, κιαιμιλιό μαύρο δάκρυ μου παλιό κιαιμιλιό, κιαιμιλιό ένας κόμπος στο λαιμό.   Τσιγγάνικος γάμος: Είναι το χαρακτηριστικότερο έθιμο. Οι Ρομ γλεντούν για μέρες το γάμο. Τα «κεράσματα» είναι ανάλογα με την οικονομική κατάσταση των οικογενειών που είναι καλεσμένες αλλά και των οικογενειών του γαμπρού και της νύφης. Αποκορύφωμα του γλεντιού είναι η πανηγυρική επίδειξη στους καλεσμένους, του «σεντονιού», που είναι η απόδειξη της εντιμότητας της νύφης. Κάνουν κουμπαριές μόνο με ανθρώπους που εκτιμούν και σέβονται. Δεν καλούν εύκολα στους γάμους ανθρώπους έξω από τη φυλή. Πραντσίδου Πελαγία, Χατζηιωαννίδου Ελένη (ΣΤ΄ Τάξης)