Οι καλικάντζαροι Παραμονή Χριστούγεννα ως τα Θεοφάνια, ανε­βαίνουν στη γη οι κακομούτσουνοι, ξερακιανοί και ζαβολιάρηδες καλικάντζαροι Όλο το χρόνο ζουν στα έγκατα της γης, πελεκούν και πριονίζουν το δέ­ντρο που τη στηρίζει Παραμονή Χριστούγεννα, το δέντρο είναι έτοιμο να πέσει, να γκρεμιστεί ο κό­σμος, κι οι καλικάντζαροι ανεβαίνουν στη γη. Δώδεκα νύχτες πηδούν, χορεύουν κι αλωνίζουν παντού. Τρυπώνουν στα σπίτια, βρωμίζουν ρούχα και φαγητά, τα κάνουν όλα γης Μαδιάμ. Αν βρουν κά­ποιον στο δρόμο, τον βάζουν να χορέψει μέχρι να ξεβιδωθεί. Άλλες φορές, μια τον πετούν ψηλά, μια τον βροντάνε κάτω. Αν τους μιλήσει, του παίρνουν τη μιλιά. Τα βράδια οι άνθρωποι κρατούν αναμμένο δαδί, γιατί οι καλικάντζαροι φοβούνται τη φωτιά. Το τζάκι μένει αναμμένο κι έξω απ' την πόρτα βάζουν ένα κόσκινο .Οι καλικάντζαροι αρχίζουν να μετρούν τις τρύ­πες. Καθυστερούν με το μέτρημα, κι όταν λαλήσουν τα κοκόρια, γίνονται καπνός. Τη μέρα όμως των Φώ­των, ξανατρυπώνουν κάτω απ' τη γη λέγοντας: Φύγετε να φεύγουμε, έρχετ' ο ζουρλόπαπας με την αγιαστούρα του και με τη βρεχτούρα του. Κάτω απ' τη γη, τι να δουν! Ο κορμός του δέντρου έχει ξαναθρέψει  και αρχίζουν ξανά να τον πριονίζουν.  Ηλιάδου Κασσιανή, Φαντίδου Λεμονιά (Δ΄ Τάξη)   Χριστουγεννιάτικα της πατρίδας μας Σε πολλά νησιά μας, την παραμονή  των Χριστουγέννων οι γυναίκες θα ζυμώσουνε τα περίφημα χριστόψωμα τους. Πάνω σε κάθε χριστόψωμο βάζουνε ένα άσπρο αυγό ή καρύδι και τα στέλνουνε σε συγγενικά και φιλικά τους σπίτια. Αυτοί που θα τα λάβουνε θα στείλουνε με τη σειρά τους ένα δώρο αυτό είναι συνήθως ένα γλύκισμα ή κάτι άλλο φαγώσιμο. Στα παιδιά παλιότερα έδιναν ένα φλουρί, τώρα τους δίνουνε λεφτά για να αγοράσουν ότι θέλουν. Βαθιά ριζωμένη είναι η πίστη στους Κρητικούς που χαίρονται τα Χριστούγεννα σαν μικρά παιδιά. Αμέσως μετά την εκκλησία γυρίζουνε σπίτια τους και το ρίχνουν στο φαγοπότι και το γλέντι. Με αυτό τον τρόπο θέλουν να δείξουν τη χαρά τους για  τη γέννηση του Χριστού. Παίζουν στη λύρα τους εκτός από τα χριστουγεννιάτικα κάλαντα, ένα σωρό άλλους εύθυμους σκοπούς. Οι Κρητικοί δε σταματάνε να χορεύουνε τους λεβέντικους χορούς τους όλη μέρα. Τα Χριστούγεννα, το σπίτι του ελληνικού χωριού που έχει Χρήστο θα φτιάξει την περίφημη «Χριστοκουλού­ρα». Η κουλούρα αυτή είναι στολισμένη μ’ ένα βοσκό από ζυμάρι που βόσκει με την γκλίτσα του τα πρόβατα του. Κι’ αυτό γιατί στα παλιά τα χρόνια αυτό ήταν τ’ όνειρο της φαμελιάς. Να δούνε το γιο τους τσέλιγκα. Απ' όλα τα μέρη της Ελλάδας, ωστόσο, τα πιο ζωηρά και γραφικά Χριστούγεννα γιορτάζονται στην                                     Καστοριά και στα χωριά της. Στις τέσσερις το πρωί της παραμονής αρχίζει η γιορτή. Σχηματίζονται μικρές και μεγάλες παρέες παιδιών που γυρίζουνε στα σπίτια με διάφορα όργανα του τόπου και λένε τα κάλαντα και άλλα χριστουγεννιάτικα τραγούδια. Στο τέλος κάθε τραγουδιού υπάρχει μια επωδός, που απευθύνεται στην οικοδέσποινα του σπιτιού. Η αμοιβή των καλαντιστών, τις πιο πολλές φορές γίνεται σε είδος. Κάστανα, καρύδια, σταφίδες, φουντούκια, μήλα, μανταρίνια και προπάντων κάτι κουλουράκια, στολισμένα με καρύδια, σε σχήμα μικρού περιστεριού, που λέγονται «Κουλάκια» - παραφθορά, της λέξης πουλάκια.   Αντωνιάδου Αναστασία, Τσιτλακίδου Αλεξάνδρα (Δ΄ Tάξη)