Ο Δευκαλίωνας ήταν γιος του
Προμηθέα και της Πανδώρας ή της Κλυμένης, πατέρας του Έλληνα και
του Αμφικτύωνα.
Για τον Δευκαλίωνα υπάρχουν πάρα
πολλοί μύθοι, που είναι διαφορετικοί ως προς τον τόπο της
καταγωγής και της δράσης του ήρωα. Όλοι όμως οι μύθοι συμφωνούν
ότι την εποχή που ζούσε ο Δευκαλίωνας έγινε φοβερός κατακλυσμός.
Ο Δίας ήθελε να τιμωρήσει τους απογόνους των Τιτάνων, που ήταν
ασεβείς και κακούργοι, γι’ αυτό άρχισε να ρίχνει για πολλές
ημέρες και νύχτες συνέχεια βροχή. Όλοι οι κάτοικοι της γης
πνίγηκαν. Από τα ζώα ελάχιστα σώθηκαν, όσα δηλαδή κατόρθωσαν να
ανέβουν στις κορυφές των βουνών. Σώθηκε και ο Δευκαλίωνας με τη
γυναίκα του την Πύρρα. Οι δυο αυτοί, είχαν μπει μέσα σ’ ένα
πλοίο, που ο Δευκαλίωνας κατασκεύασε ύστερα από υπόδειξη του
πατέρα του. Εννέα ημέρες και εννέα νύχτες κράτησε ο κατακλυσμός
και ο Δευκαλίωνας με τη γυναίκα του έμειναν κλεισμένοι μέσα στο
πλοίο. Επιτέλους η νεροποντή σταμάτησε και το πλοίο προσάραξε
στον Άθω ή στη Δωδώνη ή στον Παρνασσό. Τότε ο Δευκαλίωνας και η
Πύρρα βγήκαν έξω. Η πρώτη τους δουλειά ήταν να προσφέρουν θυσία
στο Φύξιο Δία, τον προστάτη των φυγάδων. Ο πατέρας των θεών και
των ανθρώπων ευχαριστήθηκε από την ευσέβεια του ανδρόγυνου και
έστειλε τον αγγελιοφόρο του Ερμή να τους πει ότι με προθυμία θα
εκτελούσε κάποια επιθυμία τους. Ο Δευκαλίωνας και η Πύρρα
ζήτησαν να ξαναγεμίσει η γη πάλι με ανθρώπους. Ο Δίας τους είπε
να ρίξουν πίσω πέτρες που θα μεταμορφώνονταν αμέσως σε
ανθρώπους.
Σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή του
μύθου ο Δευκαλίωνας, όταν βγήκε από το πλοίο, πήγε στο Μαντείο
της Θέμιδος και ρώτησε με ποιο τρόπο θα γέμιζε ανθρώπους η χώρα
που είχε ερημωθεί. Το μαντείο έδωσε την απάντηση, ότι έπρεπε
αυτός και η Πύρρα να ρίχνουν πίσω τους «τα οστά της μητρός».
Στην αρχή ο Δευκαλίωνας και η γυναίκα του δεν μπόρεσαν να
εξηγήσουν το χρησμό. Γρήγορα όμως κατάλαβαν ότι η μητέρα ήταν η
γη και τα οστά της οι πέτρες. Άρχισαν τότε να ρίχνουν πίσω τους
πέτρες. Κάθε μια από αυτές που έριχνε ο Δευκαλίωνας γινόταν
άντρας και κάθε μια που έριχνε η Πύρρα γινόταν γυναίκα. Έτσι η
χώρα γέμισε και πάλι από νέους κατοίκους. Ο Δευκαλίωνας ύστερα
έκτισε στους Δελφούς δώδεκα βωμούς προς τιμήν των Ολύμπιων θεών
και εγκαταστάθηκε στην Αθήνα όπου πέθανε και θάφτηκε.
Έδειχναν ως την εποχή του
Παυσανία τον τάφο του στον περίβολο του ναού του Ολυμπίου Διός.
Ο Παυσανίας αναφέρει ότι κοντά στον τάφο υπήρχε ένα άνοιγμα από
όπου βγήκαν τα νερά του κατακλυσμού. Για το μέρος όπου έζησε,
εγκαταστάθηκε και πέθανε ο Δευκαλίωνας, υπάρχουν διάφορες
εκδοχές, όπως επίσης και για το όνομα του πατέρα του. Από όλους
αυτούς τους μύθους φαίνεται ότι ο κατακλυσμός του Δευκαλίωνα δεν
ήταν φανταστικός αλλά κατά την προϊστορική περίοδο θα έγινε
κάποια σημαντική γεωλογική μεταβολή, που διατηρήθηκε από στόμα
σε στόμα και πήρε αργότερα τη μορφή του μύθου του Δευκαλίωνα.
Πολύ πιθανόν να πρόκειται για τον κατακλυσμό του Νώε που
αναφέρει και η Παλαιά Διαθήκη, να είναι δηλαδή παραλλαγή του
ίδιου μύθου.
