ΣΕΛΗΝΗ. Ο ΔΟΡΥΦΟΡΟΣ ΤΗΣ ΓΗΣ

Λέγεται και φεγγάρι εξαιτίας της ιδιότητάς της να είναι το πιο λαμπρό, για τη Γη, ουράνιο σώμα κατά τη διάρκεια της νύχτας. Το γεγονός αυτό οφείλεται στη μικρή της απόσταση απ’ τη Γη κι όχι στο μέγεθός της, που είναι ασήμαντο μπροστά στο μέγεθος των άλλων άστρων ή στο ότι έχει το δικό της φως, γιατί είναι γνωστό ότι η Σελήνη είναι ετερόφωτο σώμα. Απλά κατά τη διάρκεια της νύχτας οι ακτίνες του ήλιου πέφτουν στην επιφάνεια της Σελήνης και, καθώς ανακλώνται, φτάνουν στη Γη, δίνοντας έτσι την εντύπωση ότι το ουράνιο αυτό σώμα ακτινοβολεί.

Είναι δορυφόρος της Γης. Ο όγκος της είναι ίσος με το 1/50 του όγκου της Γης, η μάζα της με το 1/80 αυτής της Γης και η βαρύτητά της με το 1/6 αυτής της Γης. Η διάμετρός της είναι 3.480 χμ. Η μέση απόστασή της από τη Γη είναι 360.000 χμ.

Η Σελήνη φωτίζεται από τον ήλιο και αντανακλά το φως της προς τον πλανήτη μας. Η φωτισμένη επιφάνειά της αλλάζει διαρκώς, οπότε έχουμε τις «φάσεις της Σελήνης». Η διάρκεια κάθε πανσελήνου της είναι 29 μέρες,12 ώρες, 44 λεπτά και 29 δευτερόλεπτα. Το χρονικό αυτό διάστημα λέγεται «συνοδικός μήνας», γιατί κατά τη λήξη του η Σελήνη έρχεται σε σύνοδο με τον ήλιο. Η πλευρά της που είναι γυρισμένη προς τη Γη είναι πάντα η ίδια. Αυτό σημαίνει ότι, όταν κάνει μια περιστροφή γύρω από τον άξονά της, κάνει ταυτόχρονα και μια περιστροφή γύρω από τη γη. Οι δύο αυτές περιστροφές συμπίπτουν χρονικά. Παράλληλα κάνει και μια τρίτη περιστροφή, μαζί με τη Γη, γύρω από τον Ήλιο. Όταν η Γη παρεμβάλλεται ανάμεσα στον Ήλιο και τη Σελήνη και τα τρία σώματα βρίσκονται στην ίδια ευθεία, τότε η Σελήνη σκεπάζεται από τη σκιά της Γης και γίνεται αόρατη. Το φαινόμενο αυτό λέγεται «ολική έκλειψη της Σελήνης». Αν όμως τα σώματα αυτά δε βρίσκονται στην ίδια ευθεία, αλλά κάποιο ξεφεύγει, τότε έχουμε τη «μερική έκλειψη της Σελήνης».

Εξωτερικά η Σελήνη είναι γεμάτη όρη, πεδιάδες και κρατήρες. Μάλιστα, τις πεδιάδες οι επιστήμονες τις ονόμασαν θάλασσες, γιατί αρχικά πίστευαν ότι επρόκειτο για υδάτινες επιφάνειες.

Η Σελήνη γυρίζει γύρω από τη Γη από τα δυτικά προς τα ανατολικά σε χρόνο 27 ημερών, 43 λεπτών και 11 δευτερολέπτων. Το χρονικό αυτό διάστημα της περιφοράς της γύρω από τη Γη λέγεται «αστρικός μήνας».

Ολοένα και περισσότεροι αστροφυσικοί αποδέχονται την παρακάτω θεωρία περί δημιουργίας του δορυφόρου της Γης. Πριν από τεσσεράμισι δισεκατομμύρια χρόνια, λίγο μετά τη δημιουργία του πλανήτη μας, ένα άγνωστο ουράνιο σώμα προσέκρουσε με μεγάλη ταχύτητα στη Γη με τρομακτικά αποτελέσματα. Η πρόσκρουση διέρρηξε το λεπτό γήινο φλοιό εκσφενδονίζοντας στο διάστημα τρισεκατομμύρια τόνους πύρινου υλικού. Η ενέργεια που απελευθερώθηκε από τη σύγκρουση οδήγησε στην ταχύτατη εξάτμιση του ξένου σώματος, ενώ η Γη υπέστη σημαντική συρρίκνωση από τα τόσα υλικά που διέφυγαν στο διάστημα. Η Γη μας έπαψε να είναι στρογγυλή και στο σώμα της έχασκε ένα τεράστιο ρήγμα, δίνοντας τη μορφή δαγκωμένου μήλου. Και σήμερα η Γη έχει σχήμα πατάτας. Έτσι δημιουργήθηκε ένα πύρινο νέφος από πετρώματα σε υγρή και αέρινη μορφή προερχόμενο από τη Γη και τον ξένο πλανήτη. Με την ψύξη των αερίων μαζών ξεκίνησε η διεργασία συμπύκνωσης και συνένωσης μεγάλων μορίων που οδήγησε στο σχηματισμό ενός δακτυλίου γύρω από τη Γη σαν αυτούς που έχουν εντοπιστεί γύρω από τον Κρόνο. Μερικά από τα βραχώδη τμήματα που αποτελούσαν τον δακτύλιο είχαν μήκος εκατοντάδων χιλιομέτρων και ολοκλήρωναν μια περιστροφή γύρω από τη Γη σε 10 ώρες. Τα τμήματα αυτά συγκρούστηκαν και συνενώθηκαν μεταξύ τους σ’ ένα ουράνιο σώμα που περιστρεφόταν γύρω από τον μητρικό πλανήτη σε συνεχώς διευρυνόμενη τροχιά. Η γέννηση της Σελήνης αποδείχτηκε σωτήρια για την εξέλιξη της Γης και της ζωής πάνω σ’ αυτήν. Κατά την άποψη Γάλλων ερευνητών η Γη χωρίς το μόνιμο διαστημικό συνοδό της θα συμπεριφερόταν σαν τη γειτονική Αφροδίτη που στριφογυρίζει γύρω από τον Ήλιο σε ρυθμούς ακανόνιστους, σαν παιδική σβούρα. Σοβαρές ενδείξεις για την προϊστορική αυτή σύγκρουση έδωσαν οι αναλύσεις των σεληνιακών πετρωμάτων που έφεραν τα διαστημόπλοια (Απόλλων). Η εξέταση των δειγμάτων αυτών από τη σεληνιακή επιφάνεια έδειξε πως τα στοιχεία που ανιχνεύτηκαν, όπως π. χ. το οξυγόνο, βρίσκονται και στον πλανήτη μας περίπου σε ίδιες αναλογίες. 

Ακόμη, είμαστε σε θέση να πούμε με βεβαιότητα ότι η Σελήνη απομακρύνεται από εμάς με ρυθμό τριών εκατοστών το χρόνο. Οι επιστήμονες υπολόγισαν πως σε πενήντα εκατομμύρια χρόνια θα βρίσκεται σε απόσταση 544.000 χμ. από τη Γη και τότε θα σταματήσει τη φυγή της στο άπειρο και θα πλησιάσει και πάλι τη Γη, για να απομακρυνθεί μετά για πάντα

Πριν από 4 δισεκατομμύρια χρόνια περίπου, στην επιφάνεια της Σελήνης έγινε μια ισχυρή κοσμική σύγκρουση και δημιούργησε το μεγαλύτερο κρατήρα του ηλιακού συστήματος. Οι πληροφορίες αυτές προέρχονται από το διαστημόπλοιο Κλεμεντάιν που στην αρχή του 1994 τέθηκε σε τροχιά για δύο μήνες γύρω από τη Σελήνη. Με ακτίνες λέιζερ έκανε λεπτομερή χαρτογράφηση της επιφάνειας της Σελήνης και έχουμε τον πρώτο ολοκληρωμένο τοπογραφικό χάρτη της Σελήνης. Όλες οι γεωλογικές διαμορφώσεις που παρατηρούμε στην επιφάνειά της σχηματίστηκαν από κοσμικές προσκρούσεις τεράστιων μετεωριτών πριν από εκατομμύρια χρόνια. Το πιο εντυπωσιακό όμως στον τοπογραφικό χάρτη της Σελήνης είναι μια καταβύθιση τεραστίων διαστάσεων. Πρόκειται για τον κρατήρα Νότιο Πόλο Άιτκεν, τον μεγαλύτερο και βαθύτερο όλου του ηλιακού συστήματος. Το βύθισμα αυτό έχει διάμετρο 2.500 χμ. (όσο η απόσταση Παρίσι Μόσχα) και ο πυθμένας βρίσκεται σε βάθος 8 χμ. Οι επιστήμονες υπολογίζουν ότι ο μετεωρίτης που δημιούργησε τον κρατήρα αυτόν προσέκρουσε πλαγίως στην επιφάνεια της Σελήνης, ανασκάπτοντας δισεκατομμύρια τόνους χώματος, δημιουργώντας ένα βουνό ύψους 8 χμ. Η κοσμική αυτή σύγκρουση δημιουργήθηκε πιθανότητα από μετεωρίτη τεραστίων διαστάσεων, διαμέτρου περίπου 200 χμ. Αν ένα τέτοιο ουράνιο σώμα προσέκρουε στην επιφάνεια της Γης, αυτό θα σήμαινε το τέλος του ανθρώπινου είδους.

Παυλίδου Παναγιώτα, Σαββίδου Έλλη